†_Chợ phiên Tây Bắc_†

Ở những vùng mà người kinh thuộc vào hàng "dân tộc thiểu số" này, chợ phiên là một ngày hội. Những người đi chợ rời khỏi nhà từ khi trời chưa sáng, mang trên gùi, kèm với những sản vật sẽ mua bán trao đổi, là một bộ quần áo mới. Chỉ khi đến gần chợ thì họ mới thay bộ cánh đẹp đẽ ấy vào chợ, và điều đó đã khiến phiên chợ ở vùng cao này luôn rực rỡ sắc màu của những trang phục truyền thống của các dân tộc.

Theo phương thức "có gì bán nấy", người ta mang lên chợ có khi chỉ là một vài vốc quả trám, ít khóm gừng, vài nải chuối… Quần áo là thứ mua bán nhiều hơn cả, và giá chẳng hề rẻ như người ta nghĩ: nếu một nải chuối chỉ 2.000đ, một bó rau 500đ thì một bộ quần áo người Mông chẳng hạn, giá phải đến 200.000đ. Các loại thuốc đau răng, đau bụng được bán thành lọ nhỏ theo kiểu "Sơn Đông mãi võ" từ lâu đã "tuyệt tích" nơi "giang hồ bình nguyên", giờ lại thấy ở đây. Thậm chí, người ta còn thấy có bán ở chợ những miếng bùa không biết để dùng cho những trường hợp nào.



Chợ phiên Tây Bắc khá ồn ào. Gà vịt được bán như chưa bao giờ có dịch cúm. Chó con, loại chó Bắc Hà đặc chủng của vùng rất được người miền xuôi thích nuôi, được đem ra bán ở chợ. Lợn lửng (heo tộc, heo mọi), là món mà các tay săn ảnh ở miền xuôi lên chợ phiên thường mua về một hai con để đằng sau xe chở về đặng có cái khoản đãi bạn bè.



Tính chất du mục, "di gan" của chợ phiên thể hiện rõ ở những chợ bò, chợ ngựa. Chợ ngựa Bắc Hà họp giữa đường nhựa quốc lộ. Người ta vỗ mông, xem giò cẳng, xem răng ngựa, dẫn qua dẫn lại để đánh giá con ngựa mà mình muốn mua. Người ta tranh cãi, bàn luận về các khuyết tật nếu có của con ngựa. Chỉ cần một tì vết nơi bốn vó của chúng, giá có thể sẽ khác xa với giá được đưa ra ban đầu. Chợ ngựa thì đông, nhưng ngựa thì không thấy bán được nhiều, chỉ thấy người "thu lợi" được nhiều nhất là những cậu bé chuyên thu nhặt phân ngựa.

Chợ phiên vừa là nơi mua bán, vừa nơi trẩy hội, giao tình. Rượu ngô là thứ không thể thiếu trong các phiên chợ. Thường thì khi gần tàn phiên, trai gái bắt đầu mời nhau những chén rượu nồng và đến lúc chợ tàn là lúc họ cũng say la đà, có người say đến mức nằm vật ra cả bên vệ đường…



Những chợ phiên độc đáo của Tây Bắc đang dần dần trở thành một sản phẩm du lịch của vùng, thu hút khá đông những du khách vốn đã chụp ảnh đến "mòn" máy những cảnh trí miền xuôi. Thế nhưng hiện nay yếu tố "kinh hóa" đang có xu hướng dần dần làm mai một chúng đi. Một ý thức bảo tồn các hình thức truyền thống của chúng ở các nhà quản lý, thiết nghĩ, là một điều cần có…