†_Chùa Ông-Bình Thuận_†

Chùa ông là ngôi chùa cổ nhất và có quy mô lớn nhất của người Hoa ở Bình Thuận, toạ lạc tại Phường Đức Nghĩa – TP. Phan Thiết. Theo tài liệu trong thần phả của chùa và niên đại khắc ghi bằng dòng chữ Hán trên thanh xà cò nóc chính diện “Thiên kiến Canh Dần niên trọng đông kiết tạo” ( chùa được thiết lập vào tháng 11 năm Canh Dần 1770).

Tổng thể kiến trúc ở đây từ ngày khởi tạo là một ngôi miếu lớn của người Hoa xây dựng để thờ Quan Công ( Quan Thánh đế quân). Sách Đại Nam Nhất Thống Chí tập 12 gọi là “Đền Quan Công” đúng với tên lúc bấy giờ của miếu. Ngay trước cổng vào chùa hiện naycòn tấm biển ghi “Quan Thánh miếu” . Hơn nữa nội dung thờ phụng bên trong chỉ thờ tượng Quan Thánh đế quân, cùng những tượng khác chứ không thờ Phật. Vả lại càng không có các nhà sư trụ trì. Thế nhưng trong dân gian từ xưa đến nay cả người Việt và người Hoa đều quen gọi là “ Chùa Ông” .

Nằm trên một diện tích khá lớn, chùa có lối kiến trúc và trang trí nghệ thuật đặc trưng của người Hoa, các dãy nhà nối tiếp nhau tạo nên hình chữ Kim. Hệ thống cột, vĩ kèo chạm khắc rất công phu, s ắc n ét ph ần n ào gi ống k ỹ thu ật ch ạm kh ắc trong c ác ng ôi đ ình c ủa ng ư ời Vi ệt. T ất c ả nh ững c ột ch ính đ ều c ó treo c âu đ ối ch ạm kh ắc v à s ơn son thi ếp v àng l ộng l ẫy. N ổi l ên ở c ác gian th ờ l à nh ững b ức tranh ch ạm g ỗ, g ắn t ư ờng m à n ội dung mi êu t ả c ác đi ển t ích x ư c ủa ng ư ời Hoa, c ó ni ên đ ại ở th ế k ỷ XVIII. Nhi ều b ức ho ành l ớn đ ư ợc chuy ển t ừ Trung Hoa qua ở th ế k ỷ XIX. G ần 100 b ức ho ành v à li ên đ ối v ới c ác lo ại c ó nhi ều k ích th ư ớc kh ác nhau treo đ ầy ch ính đi ện v à nh à th ờ Ti ền Hi ền. Đ ặc bi ệt l à nh ững b ức ho ành phi Đ ại t ự s ắc n ét v ới đ ủ m àu s ắc, ch ưa c ó m ột di t ích n ào c ó s ố l ư ợng hoành phi nhi ều nh ư v ậy. Trong đ ó c ó m ột s ố đ ưa t ừ Trung Hoa sang. T ư ợng Quan C ông to l ớn b ằng g ỗ đ ặt trang tr ọng ở gian th ờ ch ính đi ện c ùng h àng ch ục nh ững pho t ư ợng c ổ kh ác. H ệ th ống bao lam, bao ph ủ quanh c ác kh ám th ờ ở Ch ùa ph ải n ói l à nh ững t ác ph ẩm đi êu kh ắc b ằng g ỗ c ó gi á tr ị v ề ngh ệ thu ật , ch ủ đ ề ch ạm kh ắc phong c ảnh thi ên nhi ên, hoa l á, chim ch óc s ống đ ộng.

Chùa Ông hiện nay còn lưu giữ nhiều chiếc chuông cổ có giá trị về lịch sử và nghệ thuật, đúc tại Quảng Đông, Trung Hoa và chuyển sang từ triều đại Nhà Thanh. Kiểu cách đúc và vật liệu giống Đại hồng chung của người Việt nhưng trang trí phức tạp hơn và rườm rà hơn trên thân chuông. Chùa Ông là một trong những ngôi chùa có vườn chùa đẹp.

Về lễ hội, trước năm 1975 ở Phan Thiết có lễ hội dân gian lớn nhất là lễ hội “ Nghinh Ông” ở Chùa Ông. Năm 1996 lễ hội này được tổ chức lại, đã thu hút hàng chục ngàn người từ khắp nơi. Lễ hội nghinh ông được coi là di sản văn hoá phi vật thể của quốc gia do quy mô và các giá trị văn hoá của nó và do sự ngưỡng mộ rộng lớn của cả người Hoa và người Việt. Từ bao đời nay, Chùa Ông là nơi mà ngày Tết cổ truyền của dân tộc, nhân dân lại tụ tập ở đây để cầu cho một cuộc sống ấm no, hạnh phúc,làm ăn may mắn của mọi người, mọi nhà.